Loðnubresturinn á síðasta ári hefur haft veruleg áhrif á íslenskt efnahagslíf, sérstaklega á fyrirtæki í sjávarútvegi, launþega og opinberar skatttekjur. Samkvæmt nýjum tölum drógust launagreiðslur Vinnslustöðvarinnar og dótturfélaga hennar saman um 20% milli áranna 2023 og 2024, sem hefur valdið miklum tekjutapi fyrir bæði starfsmenn og hið opinbera.
1,3 milljarða króna samdráttur í launagreiðslum
Heildarfjárhæð greiddra launa hjá Vinnslustöðinni nam 5,3 milljörðum króna árið 2024, samanborið við 6,6 milljarða árið 2023. Þetta er samdráttur upp á 1,3 milljarða króna, sem rekja má nánast alfarið til loðnubrestsins.
Þrátt fyrir að laun starfsmanna í landi hafi hækkað í kjölfar nýrra kjarasamninga, var áhrif loðnubrestsins það mikið að heildarútgjöld til launa lækkuðu engu að síður verulega.
Skatttekjutap upp á 5 milljarða króna
Minnkun launagreiðslna hefur einnig haft áhrif á skatttekjur ríkisins og sveitarfélaga. Staðgreiðsluskattar og launatengd gjöld drógust saman um 630 milljónir króna hjá Vinnslustöðinni og dótturfélögum hennar einni saman.
Aflahlutdeild Vinnslustöðvarinnar í loðnu er 12,33%, og sé miðað við að launagreiðslur annarra uppsjávarfyrirtækja séu í svipuðum hlutföllum við loðnuveiðar og vinnslu, þá hefur heildartap launþega vegna minni launa í greininni numið tæplega 11 milljörðum króna.
Samhliða þessu lækka skatttekjur ríkis og sveitarfélaga um 5 milljarða króna, sem felur í sér staðgreiðsluskatt, tryggingagjald og önnur launatengd gjöld.
Heildartap upp á 11,6 milljarða
Ef tekið er tillit til mótframlaga í lífeyrissjóði má áætla að heildartap ríkis, sveitarfélaga og launþega vegna loðnubrests ársins 2024 nemi 11,6 milljörðum króna.
Þessi þróun undirstrikar hversu stóran þátt loðnuveiðar og -vinnsla spila í íslensku efnahagslífi og hversu viðkvæmt atvinnulífið er fyrir náttúrulegum sveiflum í fiskistofnum. Án loðnuveiða minnkar ekki aðeins atvinnustig og tekjur starfsfólks í greininni heldur einnig skatttekjur hins opinbera, sem hefur áhrif á fjármögnun opinberrar þjónustu um land allt.
Þessi staða vekur upp spurningar um hvernig hægt sé að bregðast við og milda áhrif sveiflna í sjávarútvegi á íslenskt efnahagslíf til lengri tíma.
